امریکا چگونه موفق به کشف محل اختفای ایمن ظواهری شد؟

امریکا توانست رهبر شبکه القاعده را از پا در آورد اما این سوال به قوت خود باقی‌ست که چه کسی اطلاعات حاوی محل بودوباش الظواهری را در اختیار امریکا قرار داد؟ گمانه‌زنی‌ها و صحبت‌های پراکنده‌ی در این خصوص مطرح شده است. از جمله اینکه مقامات امریکایی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که کشتن الظواهری نتیجه کار «صبورانه، دقیق و مداوم» بخش‌ها و ادارات اطلاعات و ضد تروریسم سازمان سیا بوده است.

این اظهارات مطرح شده واضح نیستند و نتیجه گرفتن از آن دشوار است. از قرار معلوم، طرح کشتن الظواهری از شش ماه پیش شروع شده و در دو ماه اخیر شدت گرفته بود. اولین جلسه‌ی مشترک سازمان سیا و کاخ سفید در اول ماه جولای برگزار شده بود که عکس‌های این جلسه امروز سه‌شنبه، دوم اگست از سوی کاخ ریاست جمهوری امریکا منتشر شده است. رهبر القاعده نیز حدود شش ماه پیش از کوهای جنوب کشور به کابل آمده است اما قبل از او، اعضای خانواده‌اش که شامل همسر، دختر و نواسه‌های دختری‌اش می‌شود، به کابل آمده بودند.

این تمام بخش اطلاعات موثق است که از سوی منابع داخلی و خارجی تایید شده است. بخش دیگر این اطلاعات به این می‌پردازد که الظواهری به دعوت چه کسی به کابل آمده است و برخی از مقامات وزارت امور خارجه و مجلس نمایندگان امریکا از طالبان پرسیده‌اند که الظواهری در منطقه‌ی دیپلمات‌نشین و محافظت‌شده‌ی کابل چه کار می‌کرد؟ طالبان هنوز در پیوند به کشته شدن الظواهری هیچ واکنشی نداشته‌اند اما حمله‌ی پهبادی امریکا به منطقه شیرپور کابل را خلاف قوانین بین‌المللی خوانده و محکوم کرده اند.

اما گزارش‌هایی هم از سوی منابع امنیتی افغانستان و منطقه به نشر رسیده است که می‌گوید سراج‌الدین حقانی تیمی را به منظوری محافظت از الظواهری در اطراف مخفی‌گاهش گماشته بود و خانه‌ای که در اختیار او بود نیز متعلق به سرا‌ج‌الدین حقانی است. گفته می‌شود که حقانی پس از کشته شدن رهبر القاعده از کابل فرار کرده است و ابتدا در ولسوالی چرخ ولایت لوگر و از آنجا به پکتیا گریخته است و کاروانی از افراد ملکی او را دربر گرفته‌اند که مورد حمله‌ی مشابه واقع نشود.

رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان در یادداشتی تحت عنوان «مرگ ایمن الظواهری؛ مقابله یا معامله؟» به نقل از منابع خود نوشته است که خانه‌ی امن رهبر شبکه القاعده که هدف حمله‌ی امریکا قرار گرفت، متعلق به سراج‌الدین حقانی، وزیر امور داخله‌ی حکومت طالبان است که در اختیار الظواهری گذاشته شده بود.

آقای نبیل نوشته است که بعد از وقوع حمله، «سراج‌الدین حقانی با کاروان بزرگی به شمول افراد ملکی برای مصون ماندن از حمله‌ی مشابه از طریق زمین به ولسوالی چرخ لوگر و از آنجا به دیگر ولسوالی‌های ولایت پکتیا رفته است.»

در این یادداشت، رییس پیشین امنیت ملی همچنان به ارزیابی احتمالاتی پرداخته که کشتن ایمن الظواهری را ممکن کرده است و اما آنچه در این گزارش نه به عنوان یک احتمال بلکه به عنوان یک واقعیت از آن یاد شده است، فرار حقانی از کابل است و آنهم در حصار «کاروان بزرگی از افراد ملکی» که مورد حمله واقع نشود.

سراج‌الدین حقانی برعلاوه‌ی اینکه وزیر امور داخله طالبان است، یکی از دو معاون نخست‌وزیر طالبان و مسوول هماهنگی و توزیع کمک‌های بشردوستانه به زلزله‌زدگان و همچنان رهبر شبکه حقانی است که در حلقه رهبری طالبان نفوذ دارد.

سناریوهای احتمالی که منجر به کشته شدن شخص شماره یک القاعده شده است، از نظر آقای نبیل که مدتی را در بخش امنیت ملی افغانستان کار کرده است و با تبعات و احتمالات بازی‌های استخباراتی در منطقه آشناست، به سه احتمال محدود می‌شود.

احتمال نخست اینکه رهبر شبکه حقانی، یعنی سراج‌الدین حقانی با همکاری جنرال باجوه قصد دارد نامش را از لیست سیاه سازمان ملل پاک کند و بدین منظور اطلاعات مخفی‌گاه الظواهری را در اختیار سازمان سیا (سی آی ای) قرار داده است.

احتمال دوم از نظر آقای نبیل این است که اطلاعات مخفی‌گاه الظواهری از سوی کتله‌ی دیگر طالبان که شامل شورای کویته به رهبری ملا برادر و ملا یعقوب می‌شود در اختیار سازمان سیای امریکا قرار گرفته است. در توجیه این بخش آمده است که طالبان شورای کویته در تلاش برای رسیدن به دو هدف اند که با تسلیم کردن الظواهری محقق می‌شود: اول، آنان در صدد این اند که حسن رفتاری در مبارزه با تروریسم از خود نشان دهند و مقبول امریکا و سازمان ملل قرار بگیرند که تحویل‌دهی مختصات مخفی‌گاه رهبر القاعده آنان را به این هدف نزدیک می‌کند. دوم، این بخش از طالبان به رهبری ملا برادر نگران قدرت روزافزون شبکه حقانی در متن این گروه است و الظاهر که حقانی‌ها به الظواهری پناه داده‌اند و نه شورای کویته، پس تحویل دهی او از سوی ملا برادر و ملا یعقوب منجر به مقبولیت آنان در نزد امریکا و ایجاد اختلال جدی در نفوذ حقانی‌ها می‌شود.

احتمال سوم که در یادداشت آقای رحمت‌الله نبیل ضعیف توصیف شده است، بازی‌های دوگانه‌ی پاکستان است که همیشه چون در تنگنا قرار گرفته اند، برای خلاصی از طالبان و تحویل‌دادن اطلاعات مخفی‌گاه یکی از تروریستان در خاک این کشور استفاده کرده‌‌اند. اکنون نیز که بحران اقتصادی گریبان پاکستان را گرفته است، الظواهری تحفه‌ی خوبی برای این کشور است که با تحویل دادن او بتوانند از امریکا و جامعه جهانی کمک‌های مالی جذب کند و خود را از بحران نجات دهد.

البته در آخر یادداشت «مرگ ایمن الظواهری؛ مقابله یا معامله؟» که در وبسایت تلوزیون آمو منتشر شده است یک امکان دیگر نیز در نظر گرفته شده و آن این است که سازمان سیای امریکا، خود به تنهایی و با اتکا به اطلاعات و منابعش موفق به کشف مخفی‌گاه داعش شده باشد که در این صورت طالبان باید پاسخ بگویند که القاعده در کابل چیکار داشت و چرا در منطقه‌ی محافظت‌شده‌ی کابل و در نزدیکی ارگ خانه داشت؟