نگاهی به وضعیت امنیتی افغانستان در سال ۲۰۲۳

پس از فروپاشی نظام جمهوریت و به قدرت رسیدن امارت اسلامی هرچه افغانستان دیگر میدان تاخت‌وتاز‌ها و درگیری‌های رو در رو نبوده؛اما امنیت از مسایل مهم در کشور شمرده شده و از مهمترین مسایل که در بخش امنیتی در سال ۲۰۲۳ مطرح شده فعالیت بعضی گروه‌‌های تروریستی، قتل‌‌‌های فراقانونی، هدف قرار دادن غیرنظامیان، قتل‌‌های هدف‌مند و بازداشت‌های خود سرانه بوده است.

فعالیت و حملات داعش و گروه‌های تروریستی در افغانستان به ویژه هدف قرار دادن اهل تشيع افغانستان یکی از مهمترین نگرانی‌های سازمان و کشور‌های منطقه در یک سال در کشور گفته شده؛ اما امارت اسلامی همواره فعالیت داعش در افغانستان را رد کرده و از سرکوب کامل این گروه در افغانستان اطمینان داده‌اند.

شورای امنیت سازمان ملل در ماه اگست سال جاری نشستی را که به هدف ارزیابی تهدید‌های داعش در جهان از جمله افغانستان برگزار کردکه از فعالیت و حضور گروه داعش در افغانستان ابراز نگرانی کرده است.

بر اساس گزارش شورای امنیت سازمان ملل حدود ۲۰ گروه تروریستی در افغانستان فعالیت داشته که طبق آمار‌‌های این سازمان شمار جنگجویان داعش در افغانستان چهار الی شش هزار تن می رسد.

همچنین لیندا توماس گرینفلید، سفیر و نماینده دایم آمریکا در سازمان ملل و رییس دوره‌ای شورای امنیت با اشاره به اینکه گروه داعش مسوولیت حمله‌های مرگبار را در افغانستان و پاکستان بر عهده گرفته؛ تاکید کرده که افغانستان نباید به پناهگاه امن تروریستی از جمله القاعده و شاخه خراسان داعش گروهی که به گفته او رویای انجام حملات را در سر می پروانند، تبدیل شود.

گفتنی است که در یک سال گذشته بیشتر اقلیت‌های قومی و مذهبی چون هزاره‌ها، شیعه‌ها، علمان دینی در مساجد، مکان‌های ورزشی و امکان‌ه‌ای عمومی هدف حملات داعش قرار گرفته‌اند.

بر اساس گزارش‌ها در جریان یک سال گذشته در نتیجه حملات به تاریخ ۱۳ اکتوبر به مسجد شیعیان در پلخمری ولایت بغلان، ۲۶ اکتوبر به یک باشگاه در منطقه اکثریت نشین دشت برچی شهر کابل، ۷ نوامبر به یک اوتوبوس در دشت برچی کابل ۳۹ تن جان باخته و ۸۷ تن دیگر زخمی شده‌اند.

ازسوی هم ۱۱ تن دیگر افراد ملکی به شمول چهار عالم عام دینی اهل تشیع به نام‌های «خادم حسین هدایتی»،«رجب اخلاقی»،«محمد محسن حامدی»،«محمد تقی صادقی» و «عید محمد» در ماه قوس سال ۲۰۲۳ به قتل رسیدند که با واکنش‌های گسترده بین المللی مواجه شد.

همچنین داوود مزمل والی امارت اسلامی در بلخ، نثار احمد احمدی سرپرست امارت اسلامی در ولایت بدخشان و صفی‌الله‌ صمیم فرمانده پیشین امارت اسلامی در بغلان، از مقام‌های امارت اسلامی هستند که از سوی داعش در سال ۲۰۲۳ هدف قرار گرفتند و کشته شدند.

قابل ذکر است که تحقیق یک مرکز جهانی برای مسولیت حفاظت نشان می دهد که از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا ماه می ۲۰۲۳ در پی حملات داعش در افغانستان کشته و زخمی شده‌اند.

با این حال آمار‌های ملل متحد نشان می دهد که از ۱۴ نوامبر ۲۰۲۲ تا نوامبر ۲۰۲۳ میلادی ۴۰‌ مورد حمله‌های داعش و ۳ مورد آن را هم روی‌دادهایی که هیچ فرد و گروهی مسئولیت آن را به دوش نگرفته‌اند ثبت شده است.

هرچند امارت اسلامی ادعا‌های مبنی بر قتل‌های فراقانونی و خشونت در برابر نظامیان پیشین را رد کرده‌اند اما هیات معاونیت سازمان ملل‍‍‍‍‍‍‍‍‍ در افغانستان (یوناما) با نشر گزارشی تازه‌ی گفته که صد‌ها مورد نقض حقوق بشری نظامیان حکومت پیشین در مستند کرده است که قتل، شکنجه، تهدید و بازداشت مقام‌ها و نظامیان حکومت پیشین را شامل می شود.

بر اساس گزارش این سازمان از ۱۵ اگست ۲۰۲۱ تا ۳۰ ماه جون ۲۰۲۳ میلادی دست‌کم ۸۰۰ مورد قتل فراقانونی، بازداشت خودسرانه، شکنجه، و ناپدید شدن اجباری مقام‌ها و نظامیان پیشین صورت گرفته است.

همچنین یک سازمان حقوق بشری به نام «روادای» نیز با نشر گزارشی از وضعیت حقوق بشری افغانستان نشر کرده که بر اساس یافته‌های این نهاد در شش ماه‌ نخست سال ۲۰۲۳ میلادی حدود ۳۵۵ ( ۲۹۹ مرد، ۳۳ زن و ۱۰ کودک) که بیشتر آنها مخالف حکومت حاکم در افغانستان بوده‌اند در رویداد‌های مختلف جان باخته و ۱۶۱ تن دیگر زخمی شده‌اند.

یافته این گزارش نشان می دهد که در شش ماه نخست سال ۲۰۲۳ میلادی ۲۲۰ تن در رویداد‌های مرموز به قتل رسیده، ۸۵ تن زخمی، ۲۲۲ تن از جمله ۲۳ زن در شانزده ولایت کشور به گونه «خودسرانه» بازداشت و بیش از ۱۰ تن دیگر به «اجبار» ناپدید شده‌اند.

با این حال ملا یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع امارت اسلامی در نشست خبری در کابل ادعا کرده که در حملات به مساجد، خانقاه‌ها، علمای دین و تجمع‌های عمومی در افغانستان، شهروندان خارجی، از جمله اتباع تاجیکستان و پاکستان، دست دارند.

در حالی امارت اسلامی از امنیت داخلی در افغانستان و مرز‌های اطمینان داده‌‌اند؛ اما نیروهای امنیتی پاکستان اعلام کردند که در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۸هزار عملیات اطلاعاتی انجام داده‌اند که به کشته‌شدن دست‌کم ۵۶۶ تروریست منجر شده است. به گفته آنان، بیشتر این حملات از داخل افغانستان سازماندهی شده بودند.

تنش‌های مرزی میان افغانستان و کشورهای همسایه نیز از موراد مهم امنیتی در یک سال گذشته بوده که نگرانی‌های را به همراه داشته است و پای مقام‌های کشورهای همسایه را برای گفت‌وگو به افغانستان کشانده است.

در حالی که رییس ارتش امارت اسلامی از ایجاد ۶۰۰ ایست بازرسی مرزبانی با کشور‌های همسایه خبر داده بود مقامات‌کشور‌‌های همسایه نیز بر امنیت مرز‌ها با افغانستان تاکید کرده‌اند.

در یک سال گذشته چندین درگیری‌های مرزی میان مرزبانان ایرانی و پاکستانی گزارش شده است.